Przez ostatnie kilka tygodni mogliśmy śledzić jak wyglądało Bebelno i okolice ponad 200 lat temu. Umożliwiła nam to mapa tzw. Galicji Zachodniej – The First Military Survey 1763-1787, jaka została udostępniona przez serwis Mapire. Podane lata mapy (lata w których została opracowana) są nieco mylące, gdyż dane interesującego nas obszaru są trochę młodsze i pochodzą z lat 1801-1804. Mapa Galicji Zachodniej powstała dopiero po III rozbiorze Polski, kiedy to nasze tereny znalazły się na krótki czas pod zaborem austriackim. Jest to więc swego rodzaju jedna z nielicznych „pozytywnych pamiątek” z tych czasów, o ile w ogóle można mówić o jakichkolwiek pozytywach z tamtego okresu. Sama mapa jest bardzo ciekawa zarówno pod względem archiwalnej treści, jak i unikatowa ze względu na jej oryginalność, rozdzielczość i dokładność. Taka mapa z naszymi terenami nie powstała nigdy przed nią, ani także długo po niej. Oczywiście mówimy tutaj o dokładności o jakiej wówczas można było mówić i ją uzyskać, a która dla nas może wydawać się „słaba”. Należy jednak pamiętać, że na przełomie XVIII i XIX wieku kartografowie posługiwali się „nieco” innymi narzędziami niż GPS czy zdjęcia lotnicze i satelitarne… Należy też pamiętać, że mapa ta powstała na potrzeby armii, w związku z czym zawierała elementy istotne z punktu widzenia ew. działań militarnych. Dlatego też jej autor mógł nie skupiać się na tym czy dany odcinek drogi ma 300 czy 500 metrów i czy odgałęzia się od głównej drogi pod kątem 32. czy 20. stopni… Serwis Mapire nawet udostępnia opcję „nałożenia” mapy historycznej na aktualne zdjęcia lotnicze danego terenu. Są na niej miejsca w których obszary historyczny i współczesny nakładają się dość spójnie. Są miejsca, w których aby uzyskać spójne nałożenie, trzeba by było mapę historyczną przesunąć o pewien wektor, a są też miejsca gdzie wszelkie zabiegi dadzą „średni” efekt. Zresztą można to samemu sprawdzić:
- Przechodzimy do serwisu Mapire.
- Rozwijamy na mapie menu Options.
- Zaznaczamy opcję HERE Maps (Aerial).
- Suwak przy zaznaczonej opcji First Military Survey (1763-1787) przesuwamy np. na 40% regulując nim przezroczystość warstwy historycznej.
Oglądając tę mapę, od razu widać, że poszczególne jej arkusze były kreślone kilkoma różnymi „rękoma”. Jedna „ręka” była bardziej dokładna, inna już mniej. Wg mojej oceny arkusz z naszym terenem niestety kreśliła chyba ta mniej dokładna… 😉 Inną kwestią są same oznaczenia naniesione na mapę których znaczenia, przynajmniej części, już nie odnajdziemy w legendzie tej mapy – ot taki „kaprys” autora… 😉 W zasadzie tutaj możemy jedynie się domyślać ich znaczenia, czy porównywać je z podobnymi obiektami, których znaczenia jesteśmy pewni. Na pewno dużo do życzenia pozostawia także rzetelność nanoszonych oznaczeń. Chyba największe wątpliwości budzi oznaczenie budynków, a w zasadzie ich materiału budulcowego. Wg mapy, na interesującym nas terenie 95-98% naniesionych budynków to budynki „z kamienia” co delikatnie mówiąc raczej jednak nie do końca się zgadzało ze stanem faktycznym. Jakby potwierdzeniem tej teorii jest oznaczenie bebelskiego kościoła, który na mapie widnieje także jako „murowany”, a wiemy, że w tym okresie murowanego kościoła w Bebelnie nie było (podobnie jak nigdy później ani też najprawdopodobniej nigdy wcześniej).
Jak to było już wspominane przy okazji omawiania poszczególnych miejscowości, na mapie nie znajdziemy takich wiosek jak Ludwinów czy Skociszewy, gdyż wówczas one jeszcze nie istniały. Nie odnajdziemy także żadnych reliktów po Szczodrowie. Tym samym więc mamy potwierdzenie hipotezy, że od dawna on już nie istniał jako odrębna osada czy choćby tzw. pustkowie.
Na mapie widzimy także miejscowości które obecnie już nie występują jako samodzielne wioski. Mowa tu o Kobylej Wsi, Krasówku oraz Podłaziu. Kobyla Wieś jest obecnie częścią młodszego Ludwionowa. Krasówek spotkał także podobny los i stał się przysiółkiem wydzielonych zeń później Skociszew. Podobnie także było w przypadku Podłazia, które stało się przysiółkiem wsi Dąbie.
Myślę, że wszelkie zmiany najlepiej odda przeglądanie całego interesującego nas fragmentu starej mapy i porównanie go np. z aktualnymi zdjęciami satelitarnymi np: Goole Maps, Here Maps czy Bing Mapy.
Ówczesne drogi (choć może „drogi” to za dużo powiedziane) na interesującym nas obszarze, to leśne i polne ścieżki na których dominował ruch pieszy. Jedynym ówczesnym większym ciągiem komunikacyjnym był tzw. Trakt Kielecki przebiegający w kierunku wschód – zachód przez Kobylą Wieś.
W celu lepszego zobrazowania i porównania, poniżej znajduje się próba naniesienia ówczesnych dróg i innych elementów ze starej mapy. Od razu zaznaczam, że część dróg mogła mieć taki przebieg jak poniżej ale mogła mieć też zupełnie inny, a przedstawiony przykład należy bardziej traktować orientacyjnie niż dosłownie.
Legenda:
- biały – drogi istniejące na starej mapie i współcześnie
- żółty – drogi istniejące tylko na starej mapie (współcześnie już nieistniejące)
- czerwony – obszary dawnej zabudowy
- niebieski – zbiorniki wodne występujące na starej mapie