Początki i rozwój osadnictwa

Co do czasu powstania tej osady można snuć jedynie przypuszczenia. Skoro Podłazie wzięło swą nazwę od miejsca koło wykarczowanego terenu na którym powstało Dąbie należy przypuszczać, iż zostało założone nieznacznie po nim, a więc być może gdzieś w XIV lub XV wieku, kiedy żywa była jeszcze zapewne w przekazach ustnych informacja o wykarczowanych dębach. Z nieco późniejszego okresu pochodzą odkryte ślady osadnictwa wczesnonowożytnego (XVI-XVII wiek) z tego rejonu. Należy także wspomnieć, iż osadnictwo w rejonach Podłazia istniało już dużo wcześniej, bo ok. VII w. p.n.e. (ślady kultury łużyckiej), a być może nawet wcześniej.

Pierwsza wzmianka o tej miejscowości, a w zasadzie osadzie młyńskiej pochodzi z roku 1474, kiedy to wzmiankowany jest młyn zw. Podłazie przy okazji opisywania granicy pomiędzy dobrami Krasowa i miasta Kossów. Pewne dokumenty pośrednio wskazują na jego istnienie w 1529 roku. Warto nadmienić, iż w tym czasie na omawianym obszarze wzdłuż Białej Nidy przebiegała granica pomiędzy powiatem chęcińskim i województwem sandomierskim, a powiatem lelowskim i województwem krakowskim. W XVI wieku młyn w Podłaziu należał prawdopodobnie do miasta Kossowa i znajdował się już na terenie województwa krakowskiego, po prawej stronie Białej Nidy. Trudno jednoznacznie powiedzieć czy w tym okresie w skład Podłazia oprócz samego młyna wchodziły jeszcze jakieś inne zabudowania, a jeśli tak to czy leżały po tej samej stronie Białej Nidy co młyn (w części krakowskiej), czy też na drugim jej brzegu (w części sandomierskiej). W XVII wieku Podłazie znajdowało się już w składzie województwa sandomierskiego.

W roku 1673 jako właściciel Podłazia wymieniony jest Adam Chrząstowski z żoną Konstancją z Witowic. Jako właściciel Podłazia w roku 1699 wymieniany jest Stanisław Chrząstowski, który wkrótce zastawia je Janowi Giebułtowskiemu z Koziegłów. W roku 1715 jako właściciel Podłazia wymieniany jest Jan Zygmunt Chmieleński, podczaszy mielecki i w tym też roku sprzedaje je Aleksandrowi Bystrzanowskiemu, cześnikowi czernichowskiemu i jego żonie Katarzynie z Gawrońskich. Aleksander Bystrzanowski sprzedaje je po dwóch latach Józefowi Michałowskiemu, stolnikowi różańskiemu.

W roku 1791 pojawia się nazwa Podłazie Kossowskie, które zamieszkiwali przedstawiciele szlachty i Żydzi – rodzina Abrahama arendarza. Podział na dwa Podłazia wynikał najprawdopodobniej stąd, iż część lewobrzeżna zwana była Podłaziem (dawnym), a prawobrzeżna, oddalona nieco od nurtu Białej Nidy, nazywana była Podłaziem Kossowskim. Jak więc widać w nazewnictwie tej miejscowości przez jakiś czas najprawdopodobniej istniał podział na dwa Podłazia, choć niektóre źródła posługują się tylko nazwą Podłazie, a niektóre – nazwy Podłazie i Podłazie Kossowskie używają zamiennie.

Rzeka Nida płynąca przez Podłazie [2010 r.]. Foto W. Cichecki.
Rzeka Nida płynąca przez Podłazie [2010 r.]. Foto W. Cichecki.

Jak więc widać samo Podłazie na przestrzeni czasu lokalizowane było w różnych miejscach lub też w późniejszym czasie dzieliło się najprawdopodobniej na (dwie) części – znajdujące się po prawym (Podłazie Kossowskie) i po lewym (Podłazie stare) brzegu Nidy. Z materiałów źródłowych dość niejednoznacznie wynika podział i przynależność Podłazia czy też jego części, a czasami wręcz występują nawet sprzeczności. Przykładem może być zapis dotyczący Podłazia w „Słowniku geograficznym…”, z którego możemy się dowiedzieć, iż pod koniec XIX wieku, jedna część (najprawdopodobniej lewobrzeżna) należała do parafii (i gminy) Węgleszyn (pow. jędrzejowski), a Podłazie Kossowskie (czyli najprawdopodobniej część prawobrzeżna) dość nieoczekiwanie dla nas wymieniane jest jako należące do do parafii w… Kossowie (pow. włoszczowski, gm. Radków), a które jakoby tylko w 1827 roku miało przynależeć do parafii w Bebelnie. Zapis ten jest dziwny dlatego, iż Podłazie (raz wymieniane jako Kossowskie, a z reguły nazywane po prostu Podłaziem) w księgach metrykalnych parafii Bebelno (zachowując ciągłość od 1690 roku) wymieniane jest jeszcze w… 1945 roku! Czyżby zatem chodziło o jeszcze inne Podłazie?

W chwili obecnej przynależność kościelna Podłazia przedstawia się także dość ciekawie. Mianowicie Dąbie jako takie należy do parafii w Koniecznie, a samo Podłazie które jest jego przysiółkiem leżącym kilkaset metrów dalej na południe należy już do parafii w Kossowie.

Podłazie w Słowniku Geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich.
Podłazie w Słowniku Geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich.

W roku 1825 Podłazie odnajdujemy w rękach Piotra Twardzickiego, kiedy to wraz z żoną Franciszką wydawali za mąż córkę Anielę za Mikołaja Chomontowskiego. Twardziccy na Podłaziu wymieniani są także w latach 1827 i 1833. W roku 1831 w aktach parafialnych odnajdujemy akt zgonu Piotra Twardzickiego ale wzmiankowanego jako posesor, a nie właściciel Podłazia. Niemniej jednak Podłazie najprawdopodobniej nadal pozostawało w rękach rodu Twardzickich, gdyż w roku 1851 Julia Marianna Zawadzińska, dziedziczka wsi Podłazie, córka Walentego i Honoraty z Twardzickich, wychodzi za mąż za dziedzica pobliskiego Krzepina – Władysława Rogozińskiego.

W roku 1828 wzmiankowany jest Paweł Zieliński – młynarz w Podłaziu. Na Mapie topograficznej Królestwa Polskiego z 1839 roku widzimy najprawdopodobniej ten właśnie młyn. Znajdował się on przy rzece Nidzie po zachodniej stronie drogi Dąbie – Kossów. Na mapie tej widzimy także drewnianą karczmę na Podłaziu. Znajdowała się ona po stronie wschodniej wzmiankowanej drogi, po lewobrzeżnej stronie Nidy. Podążając na tej mapie z kierunkiem rzeki Nidy, w najbliższym sąsiedztwie Podłazia znajdujemy jeszcze jeden młyn i tartak.

Podłazie na Mapie Taktycznej Polski z 1936 r. opracowanej przez Wojskowy Instytut Kartograficzny, skala 1:100 000, Warszawa 1936 r., słup 30, pas 46.
Podłazie na Mapie Taktycznej Polski z 1936 r. opracowanej przez Wojskowy Instytut Kartograficzny, skala 1:100 000, Warszawa 1936 r., słup 30, pas 46.

W roku 1871 folwark Podłazie został oddzielony od dóbr Kossów. Obejmował on wówczas 177 mórg, w tym: 78 mórg gruntów ornych i ogrodów, 31 mórg łąk, 61 mórg pastwisk i 7 mórg nieużytków. Podłazie Kossowskie zajmowało wówczas obszar 42. mórg.

W roku 1847 wzmiankowano na prawym brzegu Białej Nidy hutę szkła zwaną także Podłaziem Kossowskim (być może chodzi o stare Podłazie Kossowskie) w której naliczono 46 głów, oraz Podłazie „dawne” z 65 głowami.

W latach siedemdziesiątych XX wieku Podłazie nie było już wymieniane jako odrębna miejscowość ale jako przysiółek pobliskiego Dąbia. Obecnie zabudowa Podłazia to ok. 20 domów mieszkalnych.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.