Bystrzanowscy herbu Starykoń – patrioci i gospodarze

Do drugiej połowy XVII wieku Bebelno dzierżyli Gosławscy, a następnie sprzedali je (Stanisław Gosławski) w jednym lub w dwóch etapach w roku 1674 i/lub 1686. Nie jest wykluczone, iż zachowali nadal jakieś udziały w Bebelnie, gdyż w roku 1736 z Bębelna pisał się jeszcze Jan Felicjan Gosławski (syn Stanisława który sprzedał Bebelno?) – regent grodzki sandomierski, nominowany 19 lipca 1736, a 21 maja 1742 awansowany na podczaszego chęcińskiego.

Nowym właścicielem Bebelna został Jan Stanisław Bystrzanowski herbu Starykoń (lub też Stary Koń), podczaszy, a następnie chorąży grabowiecki 1702 r. To właśnie Bystrzanowscy – Antoni (s. Jana Stanisława?) (1736-1742 – podczaszy chęciński, 1742-1746 stolnik chęciński, chorąży chęciński) i (jego syn) Karol (wojski chęciński 1730) wystawili nowy modrzewiowy kościół na początku lat dwudziestych XVIII wieku, a konsekrowany został on w 1725 lub 1745 roku.

Bystrzanowscy w Bebelnie okazali się dobrymi i zaradnymi gospodarzami stąd też systematycznie powiększali stan swojego posiadania. Z końcem XVIII wieku oprócz jednego i drugiego Bebelna posiadali także: Kobylą Wieś, Sulików, Boczkowice oraz Dąbie. Bystrzanowscy oprócz posiadania karczmy w Bebelnie i Kobylej Wsi, byli także właścicielami browaru w Bebelnie którego początki działalności datuje się na koniec XVII wieku.

Z roku 1783, kiedy właścicielem Bebelna był Sebastian Bystrzanowski (s. Karola), pochodzi dość dokładny opis lasów znajdujących się na obszarze Bebelna. Jako, iż wart jest przytoczenia, więc zacytuję:

(…) Bebelno ma las z drzewa różnego gatunku: dęby, olchy, jodły, świerki i.td. rosną miejscami i po małych częściach, po większej zaś części jest on sosnowy; zaczyna się od lasu wsi Radkowa, a ciągnie się stroną północnego zachodu, mimo lasu krzepińskiego i lasu wsi Czarncy, aż na północ…

Bebelno i okolice na mapie województwa sandomierskiego z 1786 roku. Cz. Hadamik, Bebelno koło Włoszczowy..., Kielce 2004, s. 33.
Bebelno i okolice na mapie województwa sandomierskiego z 1786 roku. Cz. Hadamik, Bebelno koło Włoszczowy…, Kielce 2004, s. 33.

Z tego okresu pochodzi zachowana mapa (obok) województwa sandomierskiego, sporządzona przez Franciszka Czajkowskiego. Nieco późniejsza (1788-1791), lecz mniej dokładna, jest „Mappa szczegulna woiewodztwa sandomierskiego” Karola de Perthéesa (poniżej).

W roku 1796 nadal, jako dziedzic Bebelna i kolator miejscowego kościoła odnotowany jest Sebastian Bystrzanowski – syn Karola (1756-1765 – podczaszy chęciński, 1765-1783 – stolnik chęciński, chorąży chęciński, kawaler orderu św. Stanisława).

W 1802 roku Ignacy Bystrzanowski – syn Sebastiana – ówczesny właściciel Bebelna – odsprzedał swoje dobra za 170 tysięcy złotych polskich bliskiemu kuzynowi Kazimierzowi Bystrzanowskiemu (1764-1840), synowi Michała i Katarzyny z Borzysławskich.

Bebelno i okolice na mapie województwa sandomierskiego z lat 1788-1791. Cz. Hadamik, Bebelno koło Włoszczowy..., Kielce 2004, s. 34.
Bebelno i okolice na mapie województwa sandomierskiego z lat 1788-1791. Cz. Hadamik, Bebelno koło Włoszczowy…, Kielce 2004, s. 34.

Kazimierz Bystrzanowski był reprezentantem województwa sandomierskiego przy naczelniku Kościuszce, potem radcą departamentu krakowskiego i posłem na sejm w 1831 roku.

Z okresu tego (1801-1804) pochodzi mapa Galicji Zachodniej sporządzona przez pułkownika armii austriackiej Antona Meyera von Heldensfelda, na której znajduje się plan ówczesnego Bebelna. Jest to mapa dość dokładna (dokładniejsza niż wspominane wcześniej mapy z końca XVIII wieku), gdyż sporządzana była do celów wojskowych, a zatem wymagających precyzji. Widoczny jest na niej istniejący jeszcze wówczas, duży staw znajdujący się pomiędzy „Zastawiem”, a „Górną Wsią” (na zachód od Wieżyska).

Kazimierz Bystrzanowski w roku 1819 wydzierżawił Bebelno Walentemu Jackowskiemu, a w roku 1821 przekazał cały majątek (z wyjątkiem Dąbia) swojemu synowi – Ludwikowi który osiadł w pobliskich Boczkowicach. Przypuszczalnie kłopoty finansowe skłoniły Ludwika do tego, aby najpierw sprzedać Sulików, a w 1826 roku odstąpić ojcu (za 10 000 złotych polskich) tysiąc mórg lasu koło Bebelna w celu wycięcia go w przeciągu 20. lat.

W latach 1824-1825 ekonomem w Bebelnie był Feliks Zdziarski.

Teren dawnego stawu znajdującego się pomiędzy Zastawiem, a Górną Wsią [2010 r.]. Foto W. Cichecki.
Teren dawnego stawu znajdującego się pomiędzy Zastawiem, a Górną Wsią [2010 r.]. Foto W. Cichecki.

Z tego okresu (1827) pochodzą także pierwsze zachowane dane demograficzne dotyczące Bebelna i są bardzo skromne. Dowiadujemy się z nich, iż wieś liczyła wtedy 29 gospodarstw i 274. mieszkańców.

Po wybuchu powstania listopadowego Ludwik Bystrzanowski zaciągnął się do wojska wyposażając na własny koszt jeden ze szwadronów Pierwszego Pułku Jazdy Krakowskiej. Walcząc w szeregach powstańczych szybko awansował do stopnia majora, a po bitwie pod Ostrołęką otrzymał Złoty Krzyż Virtuti Militari. Po upadku powstania osiadł we Francji, gdzie był bliskim współpracownikiem księcia Adama Czartoryskiego. W roku 1849 brał udział w powstaniu węgierskim, a w 1853 już jako generał walczył na Bałkanach. Zmarł we Francji w 1878 roku. Warto także nadmienić, iż Ludwik Bystrzanowski służył jakiś czas w wojsku tureckim i przebywał w Afryce.

W roku 1833 w ramach represji popowstańczych władze rosyjskie (Rada Administracyjna Królestwa Polskiego) skonfiskowały cały majątek Ludwika Bystrzanowskiego. Wartość skonfiskowanych dóbr Bebelno była wówczas wyceniana na 179 900 złotych polskich. Konfiskacie uległ także majątek Bystrzanowskich w pobliskim Dąbiu, w którym mieszkał ojciec Ludwika – Kazimierz. W takiej sytuacji zakupił on pobliskie dobra Węgleszyn i tam osiadł z żoną oraz dwoma córkami (siostrami Ludwika) Liberatą i Kamilą (Kamillą).

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.